فاطمه زارع استاد دانشگاه، در مصاحبه ای با خبرگزاری آنا به مناسبت روز ادبیات کودکان و نوجوانان، به نقش بنیادین ادبیات کودک در شکل‌گیری شخصیت انسان و ارتقای سواد رسانه‌ای کودکان پرداخت. این مصاحبه به بررسی ریشه‌ها، اهمیت، و تحولات ادبیات کودک و ضرورت آن در دنیای مدرن می‌پردازد.

نخستین نکته: خاستگاه ادبیات کودک
فاطمه زارع اظهار کرد که ادبیات کودک از زمانی آغاز شد که مادران برای آرامش کودکانشان لالایی می‌خواندند. این نقطه آغاز ادبیات شفاهی کودکان بود. اگرچه به‌صورت رسمی و مدون، ادبیات کودک در قرون اخیر شکل گرفت، اما ریشه‌های آن به افسانه‌ها، اسطوره‌ها و قصه‌های عامیانه‌ای بازمی‌گردد که نسل‌به‌نسل منتقل شده‌اند. این قصه‌ها به‌تدریج ساختارمند شدند، نویسندگان خاص خود را یافتند و در قالب کتاب، شعر، و نمایش‌های ویژه کودکان به‌صورت رسمی ارائه شدند.

دومین نکته: اهمیت چندجانبه ادبیات کودک
ادبیات کودک فراتر از سرگرمی صرف است. این نوع ادبیات بستری برای یادگیری، شناخت احساسات، درک مفاهیم اخلاقی و اجتماعی، و تقویت قوه تخیل کودکان فراهم می‌کند. زارع تأکید کرد که کودکان از طریق داستان‌ها دنیا را لمس می‌کنند، احساسات خود را می‌شناسند و راه‌های مواجهه با چالش‌های زندگی را می‌آموزند. بدون ادبیات، دنیای کودکان از رنگ، خیال، و فهم عمیق تهی خواهد بود.

سومین نکته: سواد رسانه‌ای و ادبیات کودک
در عصر جنگ شناختی و بمباران اطلاعات، ادبیات کودک ابزاری قدرتمند برای آموزش تفکر انتقادی است. داستان‌هایی که پرسشگری، تحلیل، و انتخاب را ترویج می‌دهند، کودکان را در برابر فریب‌های رسانه‌ای مقاوم می‌کنند. زارع معتقد است قصه‌هایی با شخصیت‌های الگو و روایت‌های معنادار، قدرت تشخیص و قضاوت کودکان را تقویت می‌کنند.

چهارمین نکته: تحولات ادبیات کودک
ادبیات کودک در گذشته اغلب پندآموز، مستقیم‌گو، و با شخصیت‌های کاملاً خوب یا بد بود و پایانی آموزنده داشت. اما امروز، این ادبیات چندلایه، بینارشته‌ای، و چندرسانه‌ای شده است. داستان‌ها نه‌تنها آموزش می‌دهند، بلکه کودکان را به درک شخصی و تجربه‌محور سوق می‌دهند و موضوعاتی مانند محیط‌زیست، هویت، فناوری، و صلح در آن‌ها برجسته شده‌اند.

پنجمین نکته: انواع ادبیات کودک
زارع ادبیات کودک را به سه دسته تقسیم کرد: ادبیات برای کودکان و نوجوانان، درباره کودکان و نوجوانان، و از کودکان و نوجوانان (نوشته‌شده توسط خود آن‌ها). دسته سوم، یعنی آثار نوشته‌شده توسط کودکان و نوجوانان، در دهه‌های اخیر توجه بیشتری دریافت کرده و نیازمند تخصص ویژه‌ای است.

ششمین نکته: ضرورت وجود ادبیات کودک
ادبیات کودک به‌عنوان ابزاری بی‌بدیل برای رشد فکری، عاطفی، و اجتماعی کودکان شناخته می‌شود. این نوع ادبیات نه‌تنها به کودکان کمک می‌کند تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کنند، بلکه آن‌ها را برای مواجهه با چالش‌های دنیای مدرن، از جمله تأثیرات رسانه‌ها، آماده می‌سازد.

نقش والدین و مربیان
زارع بر نقش والدین و مربیان در ترویج ادبیات کودک تأکید کرد. والدین می‌توانند با انتخاب داستان‌های مناسب، کودکان را به سمت تفکر انتقادی و درک عمیق‌تر هدایت کنند. همکاری با معلمان و نویسندگان نیز به تقویت این روند کمک می‌کند.